I powstanie śląskie w Świętochłowicach: jak przebiegały walki?

Świętochłowice wraz z Lipinami, Chropaczowem i Zgodą ze względu na położenie w centrum Górnośląskiego Okręgu Przemysłowego miały na początku XX wieku szczególnie rewolucyjny charakter. Ważny punkt strategiczny stanowiły Piaśniki, bo właśnie tu ulokowali się Niemcy.
Jak pisze w swojej książce Edward Brzozowski, na czele południowej części Obwodu I Bytomskiego stanął komendant Stefan Szafranek, w skład jego rejonu wchodziły miejscowości takie jak: Łagiewniki, Chropaczów, Lipiny, Zgoda, Szarlociniec, Świętochłowice i Zgorzelec. Siły powstańcze zostały podzielone na 3 oddziały operacyjne.

Najgorzej sytuacja przedstawiała się w Chropaczowie. Przewaga Niemców była tu zbyt duża. Do decydującego starcia doszło na odcinku drogi pomiędzy Chropaczowem a Lipinami. Walka była jednak krótka, powstańcy szybko się wycofali.
Jak czytamy w książce "Świętochłowice w okresie powstań śląskich i plebiscytu" walki przybrały najbardziej zacięty charakter w Lipinach i Piaśnikach. 120 powstańców lipińskich zdobyło komisariat policji mieszczący się przy ul. Sądowej. W tym samym czasie opanowano także Urząd Pocztowy. Lipiny szybko i sprawnie znalazły się w rękach powstańców. Pomimo silnego wsparcia powstańców z Chro-paczowa, Zgody, Goduli czy Świętochłowic nie udało się zdobyć parku piaśnickiego. Walka trwała cały dzień, jednak przewaga liczebna i uzbrojenia była po stronie Grenzschutzu.

Zacięte walki toczyły się też w rejonie szybu Marcina. Powstańcy toczyli walkę przeciwko obsadzie pociągu pancernego, który miał za zadanie ostrzelać powstańców atakujących Piaśniki. Powstańcy z Szybu Marcina zmusili pociąg do odwrotu na stację w Chebziu. Wieczorem od strony Katowic nadjechał drugi pociąg pancerny, jego atak także został odparty. To nie wróżyło jednak sukcesu, gdyż Niemcy byli coraz silniejsi i nadciągali ze wszystkich stron. Powstańcy z powodu braku amunicji wycofywali się do Lipin, inni uszli do Polski. Następnego dnia w godzinach popołudniowych oddziału Grenzschutzu wkroczyły do Lipin. W bitwie pod Lipinami zginęło kilku powstańców, a także osoby cywilne.

Powstanie zakończyło się 24 sierpnia niepowodzeniem. Jako przyczyny klęski dr. Edward Brzozowski wylicza m.in. brak jednolitego dowództwa, słabe uzbrojenie powstańców, przeważające siły niemieckie oraz szalejący terror. Pamięć tragicznych zdarzeń była bardzo żywa w Świętochłowicach, w szczególności w Lipinach. W okresie międzywojennym wnziesiono tam pomnik upamiętniający stoczony bój i męczeńską śmierć powstańców. Pomnik został jednak zburzony przez okupanta, po wielu latach ponownie stanął na placu Słowiańskim w dowód pamięci o powstańcach.